14 Nisan 1870’de Tiflis’te doğan, yazarlık ve doktorluk kimliğinin dışında soysal siyasi faaliyetleri ile tanınıp genelde Rusya’da, özelde ise Azarbaycan toplumunda nüfuz sahibi olan Neriman Nerimanov’dan bahsedeceğim.
Rusya Ekim Devrimi deyince herkesin aklına önderlerden Lenin ve Stalin gelir. Ancak, geri planda kalmış önderlerde vardır. Bunlardan en önemlileri; Sultan Galiyev ve Neriman Nerimanov’dur.
Nerimanov’un düşünceleri hâla bazıları için aykırı, anlaşmazlık izlemini taşımaktadır. Elbette anlamak için çalışmalarının şartlarını ve çevreyi bilmek gerek. Faaliyetlerinin zirvede olduğu XX.yüzyılın ilk zamanlarını, siyasi sosyal çevresini dikkatlice incelemek gerek. Siyasi yaşamı merkezden başlayıp taşraya kadar gittikçe karmaşık ve sertleşmişti. Gençlik yıllarında halkın cehalet
içinde olduğunu görünce çözüm yollarını aramaya başlamıştır. Fikir hayatı ve zorlu yaşamı onun defalarca ideolojik kinaye ile hatırlanmaktadır. 1917’ye kadar milliyetçi olup sonrasında Marksist sonra tekrar milliyetçi ve tekrar Marksist olmuştur. Sovyet hükümeti yıkıldıktan sonra başlayan çalışmalarında hem millet haini hem de millet kahramanı karakterindeydi. Her tür istismarın, zulmün, baskının karşısında olan Nerimanov, Komünizm ve Bolşevizm teorisine yöneldi.
Bakü’de 1918 yılında Sovyet hakimiyetindeyken ilk, sert ve devamlı Komünist eleştirmeni Nerimanov’du. Ancak hakimiyet altında olmak Nerimanov’un ideolojik açıdan yeniliğe yol açtı.
Son yıllarda çeşitli şekillerde siyasi teftişçilerin saldırılarına en çok maruz kalanlardandır. Bir siyasetçi olarak Nerimanov’u cesaretsizlikle suçlama eğilimi onun zamanında da vardı ve hâla devam etmektedir. Ne şahısların ne de toplumun müdafaasına sığmadan fikrini doğrudan açık açık muhatabına söylemekteydi. Yüksek makamlara karşı sert eleştiriler yapmaktaydı. Mağduriyet altında olanların mağduriyetini anlayıp mücadele etmekteydi.
Yaşadığı devirde kapitalizm toplumunun bütün çirkinliklerini anlatarak kurtuluş arayanlar yeni yol ile gitmeyi belirlemişlerdi. Mantık yönünden bugün Nerimanov’u tenkit edenlerin hareketlerine beraat forması, Nerimanov faaliyetlerinin motifi ile eşleşmemektedir. Onun yeni fikri duyması benimsemesi ve kabul etmesi basit bir bilince sahip olan birbirinin kavram tarzı değildi.
Neriman Nerimanov’u anlamak için yazdığı makaleleri dikkatlice okunup inclenmesi gerekir.
Ömrünün son anına kadar adalet savunucu olup haksızlığı önlemeye çalıştı.
ESERLERİ
Şamdan Bey (1895)/
Nadir Şah (1899)/
Bahadır ve Sona (1896)/
Türk Dilinin Müsteser Grameri/
Tıp ve İslam (1906)/
Veba / Gebe Kadınlara Meslehetler/
Trahoma/ Kadın ve Onun Nesillere Olan Etkisi/
Makaleleri
Hayat, İrşad, Açıksöz ve İkbal gazeterlinde makaleleri yayınlanmıştır.
Yazımın ikinci bölümünde tekrar görüşmek üzere. Hoşça kalın...
Facebook Yorum
Yorum Yazın